Güney Kaliforniya Üniversitesi (USC) Keck Tıp Fakültesi tarafından gerçekleştirilen yeni bir araştırma, Mars’taki toz fırtınalarının astronotlar için önemli sağlık riskleri taşıyabileceğini ortaya koydu. Mars’ta yaşanacak toz fırtınalarının, solunum problemleri ve çeşitli hastalık risklerini artırabileceği vurgulanıyor.
Bugüne kadar, Mars’taki toz fırtınaları daha çok robotik misyonlar için bir tehlike olarak görülüyordu. Bu fırtınalar, elektronik sistemlerde arızalara yol açabilir ve güneş panellerinin verimli çalışmasını engelleyebilir. 2018 ve 2022’de NASA’nın Opportunity ve InSight keşif araçları, toz fırtınaları nedeniyle görevlerini sürdürememişti.
Ancak bilim insanları, insanlı Mars görevlerinde bu tür fırtınaların çok daha büyük sağlık tehditleri oluşturabileceği konusunda uyarıyor. NASA ve Çin’in İnsanlı Uzay Ajansı, önümüzdeki yıllarda astronotları Mars’a göndermeyi planlıyor. Bu görevler sırasında, astronotların uzun süreler boyunca Mars yüzeyinde çalışması ve kalıcı yaşam alanları kurması bekleniyor.
Mars’taki Toz Fırtınalarının Etkileri
Mars yılı boyunca, özellikle gezegenin güney yarımküresinde yaz dönemi sırasında büyük toz fırtınaları meydana geliyor. Her üç Mars yılında bir (yaklaşık beş buçuk Dünya yılı) bu fırtınalar, tüm gezegeni kaplayacak kadar büyüyebiliyor ve Dünya’dan bile görünür hale gelebiliyor.
Mars Tozu Neden Tehlikeli?
USC Tıp Fakültesi’nden Dr. Justin L. Wang ve ekibi, Mars tozunun insan sağlığı üzerindeki etkilerini detaylı şekilde inceledi. Çalışmada NASA, UCLA Uzay Tıbbı Merkezi ve Colorado Üniversitesi’nden araştırmacılar da yer aldı. Dr. Wang, Mars’taki tozun, içeriğindeki bazalt ve demir oksit gibi maddeler nedeniyle solunum yolu hastalıklarına yol açabileceğini belirtti. Ayrıca, Mars tozundaki silika (silisyum dioksit) partiküllerinin akciğer rahatsızlıklarına neden olabileceği de vurgulandı.
Mars’taki toz parçacıkları, akciğerlerin mukus tabakasının temizleyebileceğinden çok daha küçük olduğu için vücutta birikerek ciddi sağlık sorunlarına yol açabiliyor.
Ay’dan Mars’a: Benzer Tehditler
NASA’nın Apollo görevlerinde astronotlar, Ay’dan getirdikleri tozların kıyafetlerine yapıştığını ve bu tozların uzay aracına taşındığını bildirmişti. Dünya’ya döndüklerinde ise öksürük, boğaz tahrişi ve göz problemleri yaşadıklarını rapor etmişlerdi. 2005 yılında yapılan bir NASA araştırması, Ay tozuna maruz kalan astronotlarda en büyük sağlık risklerinin solunum rahatsızlıkları ve görme problemleri olduğunu göstermişti. Mars tozunun ise içerdiği toksik maddeler nedeniyle daha büyük bir tehdit oluşturduğuna inanılıyor.
Mars yüzeyinde bulunan regolit (toprak) perklorat, demir oksit (pas), silika, arsenik, kadmiyum gibi toksik metaller içeriyor. Bu maddelerin insan sağlığı üzerindeki etkileri Dünya’da araştırılmış olsa da, Mars’taki bu maddelerin miktarları henüz tam olarak bilinmiyor.
Tedavi Zor, Önlem Almak Zorunlu
Dr. Wang, Mars görevlerinde astronotların karşılaşabileceği sağlık sorunlarının tedavisinin zor olacağını belirtiyor. Dünya ile Mars arasındaki büyük mesafe nedeniyle, hastalanan bir astronotu hızla geri getirmek mümkün olmayacak. Ayrıca, mikro yerçekimi ve radyasyon gibi faktörlerin de sağlık üzerindeki olumsuz etkileri riski artırıyor.
Araştırmacılar, Mars tozunun yaşam alanlarına girmesini engellemek ve etkili filtreleme sistemleri kullanmak gibi önlemlerin kritik olduğunu ifade ediyor. Ancak Mars’taki toz fırtınalarının bu önlemleri zorlaştıracağı düşünülüyor. Ayrıca, bazı vitamin ve minerallerin toksik maddelerin etkilerini hafifletebileceği öne sürülüyor. Örneğin, C vitamini kromun toksik etkilerine karşı, iyot ise perkloratın tiroid üzerindeki etkilerini azaltabilir. Ancak aşırı C vitamini tüketimi böbrek taşı riskini artırabilirken, fazla iyot tiroid hastalıklarına yol açabilir.
NASA ve diğer uzay ajansları, bu sağlık risklerini azaltabilmek için özel koruyucu kaplamalar, elektrostatik spreyler ve yeni toz uzaklaştırma teknolojileri üzerinde çalışmalarını sürdürüyor. Artemis Programı ve gelecekteki Mars görevleri ilerledikçe, uzay tıbbı alanında önemli gelişmeler bekleniyor.
